Wednesday, April 13, 2011

Гурван- Эрдэнэ БДС

Захирлын мэндчилгээ
Захирал доктор(Ph.D) , профессор Ч.Жачин

“Гурван-Эрдэнэ” Багшийн дээд сургуулийн вэб хаягт зочилж байгаа эрхэм Таны энэ өдрийн түмэн амар амгаланг айлтгая.
Ном, багш, шавийн чандмань холбоонд шүтэж, боловсролын уламжлал, шинэчлэлийн зохистой уялдаа   холбоонд түшиглэн орчин үеийн дэлхий нийтийн жишигт нийцсэн боловсролтой иргэн төлөвшүүлэх нь бид бүхний эрхэм  зорилго билээ. 

 


Баннер


1. Сургалтын агуулга, аргазүй, чанар, үр дүнг дээшлүүлж боловсронгуй болгох бодлого, хөтөлбөр, арга хэмжээ төлөвлөн ажиллах, хичээл, шалгалтын хуваарь, цагийн графикийг тогтоон мөрдүүлж, хяналт тавих,
2. Сургалтын төлөвлөгөө, хичээлийн хөтөлбөрийг боловсронгуй болгон төгөлдөржүүлэх талаар зохион байгуулалтын арга хэмжээ авч ажиллах, гүйцэтгэлд агуулгын хяналт тавих,

Манай сургууль  бакалаврын сургалтыг БСШУЯ-ны Боловсролын асуудал эрхэлсэн Төрийн захиргааны төв байгууллагын зөвшөөрлөөр дараах  чиглэлүүдээр  сургалтын үйл ажиллагаа явуулж ирлээ. Тус сургууль мэргэжлийн 8 чиглэлээр сургалт явуулж байгаа бөгөөд 5 мэргэжил нь хос мэргэжил байна.
Сургалт явуулж буй мэргэжлүүд:
  • Боловсролын онол-түүх /магистр/
  • Багш, Монгол хэл, уран зохиолын /бакалавр/
  • Багш, Түүх, нийгэм судлалын /бакалавр/
  • Багш, Бага ангийн /бакалавр/
  • Багш, Монгол хэл, англи хэлний /бакалавр/
  • Багш, Математикийн /бакалавр/
  • Аялал жуулчлал-гадаад хэл /бакалавр/

НИЙГМИЙН УХААНЫ ТЭНХИМ

Хичээлийн жилийн зорилго: Оюутны суралцах итгэл зорилго, идэвх санаачлагыг өрнүүлэх
2010-2011 оны хичээлийн жилийн I улиралд “Нийгмийн ухааны тэнхим” 6 үндсэн багштайгаар үйл ажиллагаа явуулж ирлээ.
Манай тэнхим
· Түүх, нийгэм судлал
· Математик мэдээлэлзүй
· Англи хэл, аялал жуулчлалын мэргэжлийн сургалтыг хөтлөн явуулж байна.
Тэнхим нь багш оюутны ажиллах, суралцах үйл ажиллагааг шууд хөтлөн явуулж байгаа бөгөөд сургалт, эрдэм шинжилгээ, олон нийтийн үйл ажиллагаа явуулж байна.
“Нийгмийн ухааны тэнхим” нь III курсын оюутнуудын сургалтын явцад зайлшгүй эзэмших чадвар, дадлын биелэлтэд хяналт тавьж, удирдан хөтөлж байна.
2010-2011 оны хичээлийн жилийн II улиралд “Нийгмийн ухааны тэнхим” 6 үндсэн багштайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна.

Манай багш нар:
· Докторант        Н.Баянмөнх
· Докторант Д.Цогзолсүрэн
· Магистр Г.Гантогтох
· Магистр М.Одонтуяа 
М.Бямбадорж

Tuesday, April 12, 2011

Баярлалаа

 Сайн байна уу? Дэлгэрмаа багшаа бид нарт блогтой болоход минь тусалсанд зааж өгсөнд баярлалаа. Өшөө их зүйл сурахын тулд хичээх болно.



 







Амьд бурхан байдаг гэвэл тэр нь зөвхөн та билээ
Ариун мутраас нь адис авсан азтай хүмүүн нь бид билээ
Сац суварга олныг бүтээж ачийг тань хариулна гэвэл   
Сая саяыг босгоод сэтгэл минь үл ханах билээ

Сүүдэр дайрвал хиртчих гэнэн цайлган насанд минь
Сүүнээс цагаан сэтгэлээр эрдмийн аянд хөтөлсөн
Сайхан залуу насаа бусдын төлөө зориулсан
Сайн мууг таниулж шинжлэх ухаанд сургасан

Олон ардын багачуудыг гар гараас нь атгуулан
Орчлонд хэзээ ч салахгүй үнэнч найзууд болгосон
Омог бардам омголон зандаа ташуурч явах үед минь
Ороолгосон харцаар ой тоонд минь амьдралын ухаан суулгасан.


Бөө мөргөл
Хүн төрөлхтөний эртний шашин бол бөө мөргөл мөн юм. Уул ус нь лус савдагтай хэмээн мөргөж сэтгэлдээ бий болсон дүрийг мод чулуунд бүтээж түүнээ шүтэн биширсээр онгон шүтээнийг бий болгожээ. Эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн МНТ-ны Бөртэ чоно, Гоо марал бол хаан хатан биш, онгон шүтээн болсон амьтны нэр гэжээ. Тийн учир Бөртэ чино, Гоо марал хүн биш, амьтнаар төлөөлсөн бэлгэдлийн нэр болой. Хөдөө хээр буган хөшөө байх нь монголчуудын онгон шүтээнтэй холбоотой гэж академич Ч.Далай тэмдэглэжээ. Бөө мөргөл дархад цаатан урианхай нарын дунд дэлгэрч тэдний үндсэн шашин болжухуй. Бөөгийн элдэв үзэгдэл, амьдралд тохиолдсон гай гамшиг үхэл хагацал, баяр хөөр, гуниг гутрал, хийморьтой тохиол зэрэг нь уул ус тэнгэрийн эздийн хилэгнэл юмуу ивээл хишгээс үүдэлтэй гэж үзэж уул ус газар эх, эзэн тэнгэртээ мөргөж аврал өршөөл эрдэг. Үүнээс үүдээд лус савдаг, тэнгэр хурмастын хэлийг ойлгодог бөө зайран удган бий болсон. Дархад, цаатан урианхай нарын бөө мөргөлийн агуулга адилдуу юм. Цаатны бөө мөргөл нь аврал өршөөлөө бодь гөрөөсний дүрээр бүтээсэн онгон сахиуснаас гуйдаг. Дархад бөө нар дээд, дунд, доод гурван ертөнцөөс эрдэг. Дархадууд дээд өвгөө шүтдэг. Цаатан урианхай нарын дээд өвөг нь зөнөг бөө юм! Зөнөг бөө Хармай гэдэг газар тэнгэр болсон учир Хармайн онгоныг жил жилд тахидаг. Дархад бөөгийн анхных нь Мангир эхийн хэмээх удган бөө байв. Бөөг тахин шүтдэг гол зүйл нь онгод ирж биенд шингэж ач тусаа үзүүлдэг. Онгодыг тусгай дуудлага тахилагаар дуудна. Үүний нэг жишээ нь Цахирын ээжийн тахилага юм. Бөөгийн дуудлага:
Буриад бөөгийн дуудлага
Шулуун мөнгөн сүмтэй
Шинэс модон сэрэгтэй
Буриадаас ястай
Сууринаас гарвалтай
Бодонгуудаас омогтой
Тойгооной хүбүүн
Дошхон ноён баавай (1)
Дуулим хатан ижий
Эрхэ хонгор тайжа
Хатаа хар зангыг огтлом
Хар хэл амыг хариулагша
Хар Заргач ноён баавай (2)
Хаалгачин хар хатан ижий
Хатаамал цагаан тайжа
Бүдүүн төмөр нумыг
Бөхийтэл нь татдаг
Бөө ноён баавай (3)
Хатуу төмөр нумыг
Хотойтол нь татдаг
Хан Бөө ноён баавай (4)
Эр хүний хуй барьсан
Эхнэр хүний умай дэлгэсэн
Хан Зулмат ноён баавай (5)
Зулман хатан ижий
Зургаан эрхэ тайжа
Хүгдүүдээс омогтой
Буриадаас гарвалтай
Хан Хурмастын хүүгэн
Хан Цото ноён баавай (6)
Хатан буурал Согоо ижий
Эр хар эрх бэрх тайжа
Хашхаа тэнгэрийн хүбүүн
Хар бүргэд болон хувилдаг
Хан Шувуу ноён баавай (7)
Согсгор буурал хатан ижий
Алтан Мунтараас эхтэй
Ариун сайхан эрхүү голын эзэн
Эзэн тэнгэрийн элч
Эмингэ Цагаан ноён баавай (8)
Эрх цагаан цэцэн хатан
Эр хонгор эрх тайж
Баян тансаг
Байгал далайн эзэн
Баяндайн хүбүүн
Батцагаан ноён баавай (9)
Байхын дээдийг байгуулагша
Бардам буурал хатан ижий
Ариун тунгалаг
Ангар голой эзэн
Ам бардам
Ам цагаан ноёнхай
Алман буурал хатан ижий
Алтан худар хүүгэн
Баян дүүрэн Баргужингийн эзэн
Баян Бардам хар ноён баавай (10)
Барлаг буурал хатан ижий
Бажуу эрх цагаан тайжа
Хөх бух хүлэгтэй
Бултын ахлагч
Буха ноён баавай (11)
Буурал цагаан
Бодон хатан ижий
Бугаал хар тайж
Булган хар Сообой басган
Элстэйн нарийнэй эзэн
Эвэрт ноён баавай (12)
Эрдэм цагаан буурал хатан
Эрх тана хүүгэн эгшэ
Далайн дээд толт эзэн
Тай цэцэн Цэлмэг ноён баавай (13)
Цэцэн цагаан Дагуур хатан
Балжир цагаан басган
Дал гэх дайдын их эзэн
Есөн мутуу хошоонгид
Мэрхэ хоёр нохой
Мэгжэ хар гичий

Monday, April 11, 2011

Сэлэнгэ аймаг

Газар зүй
Сэлэнгэ аймаг нь Монгол улсын хойд хэсэгт Орхон Сэлэнгийн савын дунд зэргийн уулс бүхий нутгийг эзлэн оршино. Аймгийн нутгийн баруун хойд хэсгээр Юрийн хурдас, өмнөд хэсгээр нь герциний боржин, зүүн хэсэгт нь гүний боржин тархжээ. Аймгийн нутагт нүүрс (Улаантолгой, Шарын гол), төмөр (Төмөртэй, Төмөртолгой), алт (Их Алтат, Бугант, Толгойт) болон барилгын материалын баялаг бий.
Сэлэнгэ, Орхон, Хараа, Ерөө зэрэг манай орны том гол мөрд урсана. Сэлэнгэ мөрнөөр усан онгоц явна. Цагааннуур зэрэг нуур бий. Ерөө, Товхонханы, Хондын Могойн зэрэг рашаан бий. Нутгийн ихэнх хэсэгт уулын хар шороон хөрс, гол мөрдийн хөндийн хагшаа хурдаст хөрс тархжээ.

 Амьтан ургамал

Нутгийн уулархаг хэсгээр (42%), ой хөвч тайга, бусад хэсгээр бэлчээрийн ургамал, гол мөрдийн хөндийгөөр шугуй ургажээ. Ойн ба хээрийн амьтад тархсан.

 Аж үйлдвэр

Сэлэнгэ аймаг нь газар тариалан голлон хөгжүүлсэн аймаг юм. Манай орны газар тариалангийн талбайн үлэмж хэсэг энэ аймгийн нутагт Орхон Сэлэнгийн савд төвлөрсөн юм. Улсын үр тарианы 40 орчим хувийг үйлдвэрлэдэг, 570,000 гаруй малтай. Сэлэнгэ аймагт мод боловсруулах, гурилын, хүнсний, спирт бал бурамын үйлдвэр, вагон засварын газар бий. Сүхбаатар хот нь төмөр ба авто замын гол зангилаа нутаг бөгөөд манай хилийн байнгын чухал гарцын нэг юм.

 Сумд

Wednesday, April 6, 2011

Өөрөөр хэлбэл, инээмсэглэл нь өөртөө болон бусдад эерэгээр нөлөөлөх нэг том арга юм. Үл таних газар, үл таних хүмүүсийн хүрээлэлд Та дулаахан инээмсэглэлийг хараад л маш их тайвшралыг мэдрэх нь дамжиггүй. Учир нь инээмсэглэл хүмүүст “Бүх зүйл хэвийн, чамайг хүлээн зөвшөөрч байна, айх ямар ч аюулгүй” гэсэн сэтгэгдлийг төрүүлдэг. Япончуудад “инээж буй хүн хамгийн хүчтэй” гэсэн зүйр үг бий. Тэгэхээр бид магадгүй инээмсэглэснээрээ бодож байснаасаа хамаагүй их зүйлийг нааштайгаар өөрчилж чадна.
Монголчууд их төв царайтай хэмээн дүгнэгддэг. Энэ нь бид сэтгэл хөдлөлөө хүссэн үедээ илэрхийлээд байдаггүй гэсэнтэй утга дүйцнэ. Гэвч сүүлийн үед уур бухимдлаа түрүүлж илэрхийлэх нь элбэг болсон. Энэ нь бидний нүүрний булчин сөргөөр хөдөлгөж, тэр хэмжээгээрээ өөрт болон бусдад сөрөг сэтгэгдэл төрүүлж байна гэсэн үг. Харин үүнээс сэргийлэх сайн “эм” бол яахын аргагүй инээмсэглэл юм. Инээмсэглэснээрээ бид нүүрний булчингуудын мэдрэлүүд сэргээж, түүгээр дамжин тархинд үйлчлэх мэдрэлийн эсүүдэд эерэг дохио өгч байгаа билээ.
Инээмсэглэх нь Танд багагүй асуудал болоод байгаа бол инээмсэглэж сурах дасгалд анхаарлаа хандуулна уу!
Инээмсэглэх дасгал
Дасгалын гол зарчим нь Та өдөрт хэд хэдэн удаа энэ дасгалыг хийхэд оршино. Ингэхийн тулд 1 минутын турш инээмсэглэлээ барих хэрэгтэй болно. Энэ дасгалыг Та гэртээ эсвэл гадуур явж байхдаа, зурагтын өмнө суухдаа, автобус, машинд гээд хаа байгаа газартаа хийгээрэй. Магадгүй эхний хэдэн секундэд инээмсэглэлийн оронд зүгээр нэг нүүрээ үрчийлгэж буй мэт санагдаж болох л юм, ялангуяа уур бухимдалтай үед. Гэхдээ дасгалын нэг ид шид нь, 10 секундын дараа л гэхэд Та өөрөө өөртөө инээд хүрч нөгөө нүүрний хувиралт чинь инээмсэглэл болон хувирдагт байгаа юм. Тэгээд хэсэг хугацааны дараа нээрээ л энэ нөхцөл байдалд уурлаж бухимдах хэрэг байна уу даа хэмээн өөрөөсөө асууж, харин хэдхэн мөчийн дараа л гэхэд Та тайвширч байгаагаа анзаарах болно.
Амьдралын янз бүрийн нөхцөл байдалд хэрэглэгдэх инээмсэглэлийн талаарх Танд хэрэгтэй байж болох зөвлөгөөнүүдийг хүргэе.
Эхний зөвлөгөө: утсаар ярьж байх үед
Утсаа авахаасаа өмнө, эсвэл хэн нэгэн лүү утсаар залгахаасаа өмнө инээмсэглэ. Энэ бяцхан арга нь Таныг энгийнээр ярьсанаар илүүтэйгээр утсаар харилцаж буй хүнд чинь эерэг сэтгэгдэл төрүүлэх бөгөөд харилцан ярианд эерэг уур амьсгалыг бүрдүүлж өгдөг. Баяртайгаар инээмсэглэж ярихад утасны цаана байгаа хүн тун урамтай гэх чинь тантай ярилцаж байсан тохиолдлыг санаарай л даа. Хоёр дахь зөвлөгөө: хэрэв та бухимдаж байвал
Та дасгалаа яг бухимдал төрсөн үедээ хийгээрээ. Хичнээн том зайтай газар байсан ч хэн нэгэнд мэдэгдэлгүйгээр инээмсэглэх булан Танд олдох л болно. Тэгээд нэг минутын дасгалаа таны сэтгэл санааны байдал сайжирч байгааг мэдрэх хүртлээ хийгээд үзээрэй.
Гурав дахь зөвлөгөө: хэрэв өөр хэн нэгэн бухимдалтай байвал
Хэд хэдэн даа хичээллэсний дараа Танд зориудаар инээмсэглэх хамаагүй амархан болсон байна. Хэрэв Та тэгж чадаж байвал бусад хүмүүст зориулан инээмсэглэхийг хичээгээрээ. Та чин сэтгэлээсээ инээж чадах юм бол бусад хүмүүсийг тэр инээмсэглэлээрээ тайвшруулж чадна. Дөрөв дэх зөвлөгөө: хэрэв танихгүй хүнтэй танилцвал
Яг энэ тохиолдолд бид өөртөө итгэлгүйгээсээ ч юмуу, нөгөө хүн нь хэрхэн хүлээж авах бол хэмээн санаа зовиносноосоо болоод инээмсэглэх тал дээр их “бүрхэг” байдаг. Энэ тохиолдолд Та ухамсартайгаар инээмсэглэх хэрэгтэй. Яагаад гэвэд инээмсэглэхэд Таны нүд, хөнгөн хөдөлгөлгөөн нэмэгдээд таны бодсоноос илүү нөхөрсөг үйлчлэл үзүүлэх болно. Инээмсэглэн танилцахад хүмүүс жирийн үед байдгаасаа илүү нээлттэй, нөхөрсөг хариу үйлдэл үзүүлдэг болохыг судлаачид тогтоожээ. Танд ч гэсэн ялгаагүй тийм мэдрэмж төрөх нь дамжиггүй.
Тав дахь зөвлөгөө: захидал бичихийн өмнө
Таны сэтгэл санааны байдал хэр эерэг байна, төдий чинээгээр захидалд чинь тэгж үйлчилнэ. Ихэвчлэн хүмүүс сэтгэл санааны байдал таагүй байх үедээ захидал бичдаг тул энэ нь бодит байдалд төдий л нийцэхгүй агуулгатай захидал болох нь бий. Тиймээс захидал бичиж байхдаа өөрийгөө үргэлж “эерэг байдлаар шагнаж байгаарай”!

Tuesday, April 5, 2011






Монголын дизайнеруудын холбоо, “Шилмэл загвар” хамтран зохион байгуулдаг “Хаврын гоёл” наадам энэ сарын 7-нд Соёлын төв өргөөнд болох гэж байна.

15 дахь жилдээ зохиогдож байгаа энэхүү наадамд загварын агентлагуудын дизайнер, их, дээд сургуулийн оюутнууд оролцож 2010 оны хавар, зуны гоёлыг тодорхойлох аж.

“Хаврын гоёл” наадам хувцас загвар, интерьер, график дизайн гэсэн төрлөөр шилдгүүдээ тодруулна. Энэ удаагийн наадамд гадаадын шилдэг дизайнерууд урилгаар оролцох юм байна.

Гоёл 2011

Монголын загварын тайзыг чимж явдаг гоо бүсгүйчүүд хувцас загварын хүрээний урдаа барьдаг “Гоёл” наадмын тайзнаа ширүүн өрсөлдөөн өрнүүлнэ. Хэдийгээр араасаа элдэв хэл ам дагуулах нь их ч энэ наадам хүссэн, хүсээгүй Монголын загварын ертөнц амьд байгааг сануулдаг цорын ганц тайз юм. Хорь гаруй жил сайн, муугаараа хэлүүлж байгаа “Гоёл” наадам эмнэлгийн угаагч байсан эгэл жирийн охиныг Монголын загварын ертөнцийн мөнхийн залуу хатагтай болгон хувиргасан нь топ модель Э.Одгэрэл. Эхлээд Монголд, дараа нь Азийн топоор өргөмжлөгдсөн Д.Болормаагийн амжилт, түүний өвөрмөц дүр төрх, карьер бусад зуу зуун бүсгүйчүүдийн адил “Гоёл”-оос шууд хамааралтай.
Германд суурьшин, загварын чиглэлээр багшилж байгаа мисс О.Оюунтуяа, Сингапурын загварын агентлагт уригдсан топ модель Д.Болормаагийн дүү Д.Энхсүрэн, Австралийн телевизийн шоуг гоёж яваа Г.Одончимэг, Солонгосын алдарт загвар зохион бүтээгч Андрей Кимийн үзэсгэлэнт хатагтай нарын нэг Г.Алимаа гээд монгол охид хил хязгаар туулан, дэлхийн загварын агентлаг, гоо сайхны ертөнцөд хүлээн зөвшөөрөгдөх болсон нь ч “Гоёл” наадмын бахархал юм.
Энэ удаагийн “Гоёл 2011” наадамд 250 хүнээс шилж сонгосон 50 загвар өмсөгч оролцох юм байна. Хоёр сарын турш “Гоёл”-д бэлтгэсэн бүсгүйчүүдийн тал хувь нь “шинэхэн” загвар өмсөгчид байх бололтой.
“Гоёл”-оос төрсөн 11 топ модель байдаг. Тэдний хамгийн отгон нь болох Ч.Уранбилэгээс загварын хүрээнийхэн яахын аргагүй тэсрэлт, өөрчлөлт хүлээж байгаа. Бүтэн жилийн турш загварын шоуны урилгад дарагдаж, өдөр ирэх тусам өнгө зүс нь улам гэрэлтэх болсон топ модель Х.Ундраа, Ч.Туяацэцэг, Г.Уранцэцэг, Д.Пүрэвсүрэн нар “Гоёл”-ын бэлтгэлдээ орсон сурагтай. Өмнөд Солонгост суралцаж байгаа “Азийн хатан хаан” өргөмжлөлт Г.Оюунгэрэл дахиад л энэ наадмын гол дүрийн нэг байх нь тодорхой. Сүүлийн хоёр ч удаагийн “Гоёл”-оос топ модель болох боломжоо алдсан түүнийг эгээтэй л “Ард түмний топ” гэж өргөмжлөхөөс наагуур байдаг. Олон ч наадмаас сэтгэл дундуур харьсан Г.Оюунгэрэл хатагтай энэ жил гандан буурахгүйгээр дахин тайзнаа ирэх сураг байна. Басхүү өмнөх наадмаас онцолж дуулгах мэдээ гэвэл, “Гоёл-2011” гадны зочин олонтой байх төлөвтэй. Япон, Өмнөд Солонгос, ОХУ, Тайландын загвар зохион бүтээгчид өөрсдийн загвараа моделиудын хамт Монголын “Гоёл”-д сойх болсноор өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад олон улсыг хамрах нь ээ. “Гоёл”-ыг зорин ирсэн Японы дизайнер Аyumi Sufu гэхэд л маргааш “Шилмэл загвар”-ын ордонд өөрийн “Jazzkatze” брэндийн коллекцийг дэлгэж, япон стилийг сурталчилах гэнэ.
Соёлын төв өргөө, цав цагаан тайз, гоо бүсгүйчүүдийн үзэсгэлэн, Монгол хүний гараар урласан хувцас загварын өнгө, Монгол загварын ертөнц… Шинэ оны босгон дээр яахын аргагүй сэтгэл татдаг “Гоёл” наадам дээр уулзацгаая. Уг нь тэнд л бидэнд хамгийн ойр гоо сайхан оршиж байдаг шүү дээ.